Yöresel Lezzetlerde Top Ten
Klasik bir tanımdır: Mutfak kültürü; coğrafi, ekolojik ve ekonomik tarihsel bir sürecin mirasıdır. Belki de en çok Anadolu için geçerlidir bu tanım. Çünkü; mutfaklarımızda teknikler gelişir, donanımlar modernleşir, eşyalar farklılaşır… Ne var ki, ürünler ve ürünlerin lezzetleri hep kalır.
Anadolu, hem çeşitlilik hem de kültürel zenginlik açısından gerçek bir hazine. Ne mutlu bize ki, uzun zaman unuttuğumuz bu hazinenin artık farkına vardık ve kıymetini biliyoruz. Bu kadim coğrafyanın ürünlerine olan talep pandemi sürecinde bile her geçen gün artış gösteriyor.
Evet Covid-19’un yarattığı bütük kriz sadece ülkemizde değil tüm dünyada büyük kaos yarattı, bir çok büyük proje durdu. Ama bu sürecin de bir şekilde değerlendirilmesi ve geleceğe yönelik yatırımların yapılması şart. Şehirler gastronomik zenginliklerini ve çeşitliliklerini günün şartlarına uygun tanıtım argümanlarını kullanarak çok daha iyi anlatmalılar. Aslında hiçbir şehrimiz diğerinden geri değil. Ama kim kendini, mutfak zenginliklerini daha iyi tanıtırsa, o öne geçecek, bu kesin.
Urfa Karacadağ pirinci ve sadeyağı ile buradayım diyor; Kayseri ve Kastamonu pastırma rekabetine giriyor. Yani şehirler lezzet yarışında ve bunların hepsi çok güzel gelişmeler.
Peki, son dönemde bu yarışın içinde hangi şehirler öne çıktı?
Anadolu Halk Mutfağı Derneği Başkanı Adnan Şahin’le bir çalışma yaptık. Seçim yapması zor olsa da ürünlerinin zenginliğiyle tanıtımını yapan, daha çok talep gören ve öne çıkan 10 şehri sıralamaya çalıştık.
HATAY
Geçtiğimiz yıllarda UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı’na giren Hatay; özel yemekleri ve ürünleri ile Anadolu’nun en zengin mutfakları arasında baş sıralarda yer alıyor. Ürünleri en çok talep gören şehirlerin başında geliyor. Künefe, Kerebiç, Semirsek, Kuş Gözü, Mütebbel, Ekşi Aşı, Oruk, Öcce, Yılan Balığı Izgara / Şıh-ıl Mahşi, Sakız Murcu, Külünçe, Belluriye, Kebbet Reçeli, Bakla-Humus, Oruk İçli Köfte gibi lezzetleriyle tüm ülkede fırtınalar estiriyor.
Öne Çıkan Ürünler
Nar Ekşisi, Kırma Yeşil Zeytin, Tuzlu Yoğurt, Dil Peyniri, Yaprak Peynir, Keçi Sıkma Peyniri, Künefe Peyniri, Sürk, Örgü Peyniri, Antakya Çökeleği, Hatay Kekiği, Cevizli Biber, Acı Çehre Tohumu, Çakşır, Halhalı Zeytin.
GAZİANTEP
UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı’na giren ilk şehrimiz olan Gaziantep, mutfağıyla bir kültürler sentezi. Gaziantep Mutfağı’nın en temel özelliği altı ay boyunca diğer altı ay pişirilecek yemeklerinin ön hazırlığının yapılması… Malhıtalı (Mercimekli) Köfte, Sarımsak Kebabı, Yenidünya Kebabı, Keme Kebabı, Şiveydiz, Yuvalama, Analı Kızlı, Küşleme, Antep Baklavası, Nişe Helvası, Beyran gibi yemekleri artık her lezzet meraklısının özel listesinde.
Öne Çıkan Ürünler
Kavrulmus İç Fıstık, Dağlı Leblebi, Kendir Tohumu (Menengiç), Antep Karası, Antep Fıstığı, Antep Peyniri, Antep Muskası, Keme, Zahter, Sumak Ekşisi, Kuruluk Biber-Patlıcan, Antep Cevizli Sucuk, At Elması Turşusu, Çelem Turşusu.
ADANA
Özellikle sokak lezzetlerinin çeşitliliği, kebapları, mezeleri ve su ürünleri bir araya geldiğinde, zaten Türkiye’de önemli bir lezzet noktası olan bir şehir ve bu lezzetleri 7 gün 24 saat aralıksız servis edebilme özelliğine sahip. Adana; Adana Kebabı, Şalgam Suyu, Bici Bici, Şırdan, Mumbar, Cartlak Kebabı, Etli Kömbe, Dul Avrat Çorbası, Yüksük Çorbası, Fellah Köftesi, Çingene Kebabı, gibi yemekleriyle önemli bir lezzet farkı yaratıyor.
Öne Çıkan Ürünler
Şaigam Suyu, Könbe, Taban Simidi, Halka Tatlısı, Tulumba Tatlısı, Yeşil Çizik Zeytin, Misis Ayranı, Taban Simidi, Kazan Simidi
İZMİR
Türkler, İzmirli Rumlar, Levantenler, Sefaratlar, mübadele yıllarında Batı Trakya ve adalardan (Girit, Sakız, Midilli) gelenler, Makedonlar, Boşnaklar, Arnavutlar, Afrika kökenli Araplar bu şehrin mutfak kültürünün çeşitliliğini oluşturur. Şevketi Bostan, Kabak Çiçeği Dolması, Sütlü Balık, Sakız Yahni, Lokma, İzmir Köftesi, Ekmek Dolması, Enginar Dolması, Kumru, Sakızlı Un Kurabiyesi, artık sadece İzmir’de değil her şehirde aranılan lezzetler arasında.
Öne Çıkan Ürünler
Boyoz, Tire Yoğurdu, Kozak Çam Fıstığı, Sakız, Zeytin ve Zeytinyağı Çeşitleri, Ödemiş Patatesi, Şevketi Bostan, Radika, Kırmızı Bamya, Kuş Yüreği, Teke Sakalı, Kopanisti Peyniri, Armola Peyniri, İzmir Tulum Peyniri.
KASTAMONU
Batı Karadeniz coğrafyasında eşsiz ormanları ve zengin kültürel mirasıyla yeterince keşfedilmemiş bir potansiyele sahip Kastamonu mutfağının zenginliği doğallığında saklı. Meşhur yemeklerini Göbü, Kara Mancar, Katlaç, Köle Hamuru, Cırık Tatlısı, Delioğlan Sarığı, Fincan Böreği, Siyez Bulgurlu Eğşili Pilav ve Kaz Etli Banduma olarak sıralayabiliriz.
Öne Çıkan Ürünler
Tosya Sarı Kılçık Pirinci, Pastırma, Üryani Eriği, Çekme Helva, Çördük Ekşisi, Elma Ekşisi,Yaş Tarhana, Kül Çöreği, Cevizli Yaprak Helvası, Siyez Bulguru, Dibek Kahvesi, Taşköprü Sarımsağı ve Siyah Sarımsak.
TOKAT
Bereketli coğrafyasının ürünü sebze ve meyveleri, lezzetli etleri ve özgün yemekleri ile etkileyici bir mutfak var karşımızda. Şehrin tarihsel geçmişini incelediğimizde sentez bir yemek kültüründen bahsetmek yanlış olmaz. Tokat Kebabı, Bakla Dolması, Bacaklı Çorba, Erikli Yavan Sarma, Bütün Çorba, Bat, Pehli Pilav, Tis Böreği, Yarma Toygası, Erik Çiri, Kesme Yufka Tatlısı, Çemen Giliği artık herkesçe bilinen yemekleri.
Öne Çıkan Ürünler
Asma Yaprağı, Çalma Pekmez, Bez Sucuk, Tatlı Tarhana, Alaca Patlıcan, Zile Pekmezi, Pestil, Çemen, Tokat Simidi, Kızılcık Marmelatı, Kuşburnu Pelveri.
KONYA
Orta Anadolu Bölgesi’nin özeti niteliğinde olan Konya’nın avantajı Selçuklu ve Mevlevî kültürel mirasının şehrin mutfak kültürüne güçlü bir şekilde yansımış olması. Fırın Kebabı, Etli Ekmek, Çömlek Kebabı, Bamya Çorbası, Tandır Çorbası, Kayısılı Et, Kabak Çullama, Hoşmerim, Bulgurlu Sazan, Yufkalı İçli Köfte, Susuz Kebabı ve Sac Arası birbiriyle yarışan lezzetleri.
Öne Çıkan Ürünleri
Küflü Konya Tulum Peyniri, Obruk, Ereğli İvriz Peyniri, Meram Domates Çorbası Tuzu, Beyşehir Salçası, Mevlana Şekeri, Bozkır Tahini, Kadıhanı Pidesi, Seydişehir Leblebisi, Peynir Baklavası, Kara Mercimek.
MARDİN
Hiçbir şehirde bulunmayan aromaları ve zengin baharat çeşitleriyle insanı hayrete düşüren büyüleyici bir şehir Mardin. Gastronomik açıdan da yükselen bir destinasyon. Malzum, Kibbe, Mardin Çiğ Köftesi, İşkembe Dolması, Kaburga Dolması, Kınepleli Pilav, Nohut Meftunesi zengin mutfağından çıkan örneklerden bazıları.
Öne Çıkan Ürünler
Cevizli Sucuk, Mardin Bulguru, Sorgül Buğdayı, Kitel Bulgur, Mardin Leblebisi, Badem, Mavi Badem Şekeri, Kişniş, Sumak, Kızıltepe Kırmızı İç Mercimek, Nohut, Durum Buğdayı, Mardin Çöreği.
BURSA
Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk başkenti olan Bursa, ürün ve yemekleriyle zengin bir mutfak kültürüne sahip. Halk mutfağı açısından çok zengin yemek çeşidine sahip olmasına rağmen, bu yemekler yakın zamana kadar İskender Kebap’ın gölgesinde kalmıştı. Fırında Kavata, Piruhi, Kuru Erik Yahnisi, Kemalpaşa, Cennet Künkü, Etli Gavata, Kestaneli Etli Lahana Dolması, Süt Helvası, Ciğer Sarması, Kaymaçina gibi kendine has yemekleri ile Bursa önemli bir lezzet durağı oldu.
Öne Çıkan Ürünleri
Kestane Şekeri, Karaoğlan Kuru Fasulyesi, Akçapınar Kara İnciri, Onaç ve Dorak Defnesi, Mihaliç Peyniri, Bursa Şeftalisi, Hırsızçalmaz Kavunu.
KAYSERİ
Zamanında İpek Yolunun kesişme noktası olması, Selçuklu, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti ile süregelen, Çerkes, Avşar, Ahıska ve Uygur kültürleriyle zenginleşen yaklaşık 1000 yıldır kesintisiz devam eden bir Türk mutfak kültürü hakimiyeti şehrin gastronomik anlamda farklı yapısını ortaya koyan özellikleri. Kayseri son yıllarda mutfak kültürüyle ilgili önemli projelerle büyük bir atağa geçti. Nitekim pandemi öncesi Kayseri Büyükşehir Belediyesi tarafından çok başarılı bir şekilde gerçekleştirilen Gastronomi Turizmi Çalıştayı bir anda dikkatleri Kayseri’nin üzerine çekti. Kayseri Mutfağı, ağırlıklı olarak unlu ve etli besinlerden oluşuyor. Mantı bunların en gözdelerinden. 36 çeşit mantıdan bahsediliyor. Yağ Mantısı, Etli Mantı, Tepsi Mantısı, Çerkes Mantısı, Kayseri Mantısı hepsi birbirinden lezzetli Fırın Ağzı yemeği, Develi Cıvıklısı, Katmer, Yağlama, Bazlama, Keteler ve pöç mutfağın olmazsa olmazı.
Öne Çıkan Ürünler
Pastırme, sucuk, Kabak çekirdeği (Tomarza) , Elma (Yahyalı),Develi cıvıklısı ( Develi),Yamula Patlıcanı (Yemliha), Gilaburu, Üzüm. http://www.mutfakdostlari.org
