AVOKADONUN TARİHÇESİ
Dünya’nın dört bir yanında avakado kartelleri oluşmuştur ve 1 adet yetişkin avakado bitkisi 68 lt su tüketmektedir.. Kanseri önlediği bilinen ve içeriğindeki yararlı yağlar sayesinde tam bir kalp dostu olan avakado son dönem tüm dünya’da favori yiyecekler arasında ilk sırada gelmektedir.
Avokadonun, anavatanı Orta Meksika’nın Puebla bölgesidir. Avokado kullanımı ile ilgili en eski olgulara Coxcatlán, Puebla, Meksika’da M.Ö 10.000 yılına ait bilgileri içeren bir mağarada rastlanmıştır.
Osmanlı’da Molla Kamil efendi yetiştirdi
Tarihi kayıtlarda Osmanlı’da avokadonun ilk kez 1700’lü yıllarda Molla Kamil Efendi tarafından yetiştirildiği belirtiliyor. Avokado, o dönemde kısa süre içinde İstanbul seçkinlerinin sofralarında yer almış. Molla Kamil Efendi, kendisine ödül olarak verilen Yalova’daki arazisinde Paris’te gördüğü avokado meyvesini yetiştirmeye çalışmıştır. Uzun uğraşılar sonucu Yalova ikliminde avokado yetiştirmeyi başaran Kamil Efendi, bu meyve hakkında bir risalede şu ifadeleri yazmıştır; “Avokad nam bu ağaca kim timsah armudu da derler, faidesi saymakla bitmez. Sayesi hoş, bakması ala, yemişi leziz ve şifadır. Meyvesi cennet taamı olup neyle yense yakışır, ağza ferahlık mideye küşayiş verir. Yağı sürülende cilde sedefi bir nur katar. Evrakı pişirilip içilse hasat-ül kilyenin (böbrek taşı) ilacudur…”
Kamil Efendi’nin yetiştirdiği meyve, Damat İbrahim Paşa tarafından beğenilir. Saray davetlerinde ikram edilmeye başlanan avokado, kısa zamanda İstanbul seçkinlerinin gözdesi olmuştur.
Avokadonun Osmanlı serüveni, 1730 Eylül ayında patlak veren Patrona Halil Ayaklanması sırasında son bulmuştur. İsyancılardan bazıları avokadonun “timsah ile ağacın ciması ile yetiştiği” dedikodusunu ve mekruh olduğunu yaymışlardır. Bu olay, Osmanlı’da avokado üretimini sona erdirmiştir. Avokadonun bu olaydan sonra tekrar topraklarımıza girişi yaklaşık 250 yıl sonra gerçekleşmiştir.
Ülkemizde avokado türünün ticari yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması amacıyla; FAO aracılığıyla 1970’li yılların başında Kaliforniya’dan 4 çeşit (Fuerte, Hass, Bacon ve Zutano) getirtilerek Antalya, Dalaman, Alanya, Adana ve İskenderun ekolojik koşullarında denemeye alınmıştır. Antalya ve Alanya koşullarında 1969–1983 yılları arasında yapılan bir denemede; ‘Fuerte’, ‘Hass’, ‘Bacon’ ve ‘Zutano’ çeşidinin ticari yetiştiriciliğinin yapılabileceği sonucu elde edilmiştir. Bu türün yetiştiriciliğinde, Akdeniz sahil kuşağındaki bazı alanların oldukça uygun olduğu belirtilmiştir.
AVOKADONUN FAYDALARI VE BESİN İÇERİĞİ
Avokado içeriğinde bol miktarda vitamin, mineral ve lif içermesinden dolayı bireylerin beslenmelerinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Avokado ile kilo vermek isteyen kişilerin en çok korktuğu şeylerden birisi de diyet yapacakları süre içinde aç kalacağım düşüncesidir. Fakat avokado diyeti ile avokado içinde bulunan guacamole maddesi sayesinde kişiyi tok tutma özelliğine sahiptir. Bu da kişilerin aşırı yeme gereksiz atıştırma ve şekere olan bağımlılığını engellemiş olur.
Genellikle yapılan diyetlerde kişilerin ortak sıkıntısı konstipasyon problemi yaşamalarıdır ve bu konuda da avokadonun faydaları sayesinde yüksek lif ile bağırsakların iyi çalışmasını sağlar. Bu yüzden kilo vermek isteyen veya kilosunu kontrol altında tutmak isteyen bireyler için avokado iyi bir seçenektir. Avokado halk arasında yağlı bir meyve olarak bilindiği için diyetler de pek fazla tercih edilmez fakat avokado tekli doymamış yağ asitlerinden zengin bir meyvedir. İçerdiği doymamış yağ asitleri kanda kolesterolün yükselmesini önler dolayısıyla kalp ve damar hastalıkları için en iyi doğal ilaçtır. Avokado, vücutta toksit maddeleri etkisiz hale getirerek, yaşlılığa yol açan zararlı maddeleri yok eder. Dolayısıyla yaşlanma sürecini yavaşlatarak hastalıkları önlemede önemli rol oynar.
Avokadonun kalorisinin %75’i yağlardan gelir bunların çoğu tekli doymamış yağlardır.
Avokado %75 çözünmez ve %25 çözülebilir lif içerir.
100 grlık değerler baz alındığında, avokadolar muza göre %35 daha fazla potasyum içerir. (485 mg- avokado’da;muz’da (358 mg)).
K vitamini: %26
Folat: %20
C vitamini: %17
Potasyum: %14
B5 vitamini: %14
B6 vitamini: %13
B3 vitamini: %11
B2 vitamini: %10
E vitamini: %10
Ayrıca, az miktarda magnezyum, manganez, bakır, demir, çinko, fosfor ve A, B1 (tiamin), B2 (riboflavin) ve B3 (niasin) vitaminleri içerir. Ayrıca; karotenoidler, persenonlar ve D-Mannoheptulose bileşikler de barındırır.
Yüksek miktar avokado tüketiminin düşük kan kolestrol seviyesini sağlayabileceği ön araştırmalarda tespit edilmiştir. Özellikle, 7 günlük zengin avokado diyeti sonrası hiperkolestrol hastalarının kolestrol seviyelerinde %17 oranında düşüş olduğu tespit edilmiştir. Diğer tespitlerde LDL (kötü huylu kolestrol) ve trigliserid seviyesinde %22 düşüş HDL (Yüksek yoğunluklu lipoprotein-iyi huylu (yardımcı) kolestrol) seviyesinde %11 artış olmuştur.[42] Japon araştırmacılar Avokado’da bulunan 4 kadar maddeyi sentezlemişler ve (2R, 4R)-16-heptadecene-1, 2, 4-triol adlı antibakteriel bir bileşime rastlanmıştır.
Özel aliphatik asetogenin içeriğin birleşiminin, avokadoyu potansiyel kanser önleyicilerden biri yaptığı, ön araştırmalarla tespit edilmiştir.
- americana ekstratının laboratuvar araştırmalarında hipertansiyon ve diabetes mellitus’a karşı potansiyel olarak tedavide kullanılabileceği tespit edilmiştir.
AVOKADO KARTELİ VE TİCARİ İLİŞKİLER
Avokado ticari sorunlara da neden olmuştur. ABD, Meksika ve bir kısım ülkelerle birlikte NAFTA antlaşmasını imzalayıp bu antlaşma yürürlüğe 1994’te girince Meksika Avokadolarını ABD’ye ihraç etmek istemiş ancak ABD Meksika’daki avokadolarda Tephritidae tipi meyve sineklerinin bulunduğu ve bu sebeple Kaliforniya gibi yerlerde kendi ağaçlarını korumak ve kendi rezervlerine zarar vermesini engellemek için buna karşı direnmiştir. Bunun üzerine Meksika ABD Tarım Bakanlığı müfettişlerini ülkesine davet etmiş ABD ise bunun tespitinin mümkün olmayacağını söyleyerek bu teklifi reddetmiştir. Meksika Hükümeti bunun üzerine ABD’nin kuzeydoğusuna (bu sineklerin soğuktan yaşayamayacağı yerler) ihracına izin verilmesi için teklif götürmüştür. ABD bu öneriye karşı da direnmiş, ancak Meksika’nın, ABD mısırının ithalatına karşı gümrük engellerini kaldırması karşısında bu ısrarından vazgeçmiştir.
Bir argümana göre ABD’nin bu inadının nedeni Kaliforniya’daki kendi avokado üreticilerinin, Şili ve Meksika’dan yapılan ithalatlar neticesi rekabet girip zor durumda kalacağı ve kar kaybına uğrayacağı yolundaki korku olduğu ileri sürülmüştür.
Bugün Meksika ABD’nin 50 eyaletine avokado ihraç etmektedir zira ABD tarım bakanlığı müfettişleri davet edildikleri Meksika’da Hass avokadolarının %90’ının üretildiği Michoacán ve Uruapan’da incelemeler yapmış, milyonlarca meyveyi incelemiş ve hiçbir soruna rastlanmamıştır. Öyle ki ABD’de 2005-2006 arasında Meksika’dan yapılan ithalat 130.000 tonu bulmuştur. 2009’da Meksika yanında Peru ve Şili’de ABD’ye avokado ihracatına katılmıştır.http://www.livhospital.com.tr
