Tek hane hedefi enflasyona göre mi
Hızını yakalayamadığınız zamlara göre mi?
Yılın sonuna yaklaşıyoruz…
Yeni bir yıla girecek olmak bazılarımız için yeni sevinçler, yeni umutlar, yeni başlangıçlar anlamına geliyor. Biz ücretli çalışanlar, hele hele de asgari ücretle çalışanlar için yeni yıl, yeni ücretin belirlenmesi demek…
Gerçi asgari ücret artışı diğer ücret artışlarına da emsal gibi görüldüğünden tüm çalışanları ilgilendiren bir durum yani…
Nedir asgari ücret, adından da anlaşılacağı üzere asgari veya diğer adıyla minimum ücret. Yani işçilere yasal olarak ödenebilecek en düşük maaş tutarı.
Bu ücretin de insanı olması, çalışan bir kimsenin kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu aile bireylerinin geçimini sağlayacak miktarda olması sosyal devletin olmazsa olmaz koşulu…
Yaklaşık 70 yıl önce işçinin, işverenin insafına bırakılmaması gerektiğinden hareketle ve dünyada 1890 yıllardan itibaren kullanılan bir yöntem olarak asgari ücret uygulamasıyla bir komisyon tarafından belirleniyor.
Kimler var bu komisyonda, yasa gereği işçi, işveren ve hükümetten beşer temsilci olmak üzere 15 kişi yer alıyor.
İşçi, ülkedeki en büyük işçi sendikaları konfederasyonu, işvereni işveren sendikaları konfederasyonu ve hükümeti de Çalışma Bakanlığı temsil ediyor.
Sevinmemiz gerekmez mi?
Peki madem yıl sonunda yeni ücret artışları olacak, biz ücretli çalışanların sevinmesi gerekmez mi…
İşte durum ne yazık ki öyle değil…
Olağan zamanların dışında asgari ücret genellikle yılda bir kez olmak üzere Ocak ayından geçerli olmak üzere belirleniyor. Ancak son yıllarda hızla artan enflasyon karışında yetersiz kalan ücretlerin takviye edilmesi gerektiğinden asgari ücret yılda iki kez artırıldı.
Peki artırıldı da dertlere derman oldu mu, artan fiyatlar karşısında işçinin alım gücünü korudu mu derseniz şöyle bir örnek verelim:
2002 asgari ücret 184,3 liraydı. Bir çeyrek altın da 27,4 lira. Asgari ücretle 7 çeyrek altın alınıyordu. 2023 Temmuz ayında asgari ücret net 11 bin 400 lira olarak belirlendi, şu an alınan asgari ücret bu… Ancak bir çeyrek altın şu an yaklaşık 3 bin lira… Asgari ücretle 3,8 çeyrek altın alınabiliyor. 20 yıl öncekinin yarısı kadar yani….
Ücret gerçekten artacak mı?
Ücretlerin artışına ilişkin ilk kara işaret İTO Başkanı Avdagiç’ten geldi. İstanbul Ticaret Odası Bakanı Şekip Avdagiç ki kendisi yüzlerce esnaf ve işvereni temsil ediyor. “İşveren üzerindeki maliyetler çok arttı. Asgari ücret hedeflenen enflasyon kadar artırılsın. Zaten maaşlar çok artarsa o da enflasyonu iyice artırır” mealinde bir açıklama yaptı.
Bu belki de tüm işverenlerin aklından geçen şeydi.
Sanki zamlar iki ya da üç yıl sonra tek haneye düşeceği hedeflenen enflasyona göre yapılıyormuş gibi.
Oysa bizler markete, manava çarşıya, pazara gittiğimizde aldığımız hiçbir ürünü aynı fiyattan bulamıyoruz. Ödediğimiz elektrik-su faturaları bile neredeyse iki ay üstü üste aynı değil.
Yani işveren ‘ben zamları gerçekleşen enflasyona göre yapayım ama çalışana zammı Merkez Bankası’nın bile koyduğu halde gerçekçi bulmayıp ikide bir revize emek zorunda kaldığı enflasyona göre yapayım’ diyor.
İkinci kara işaret de Çalışma Bakanı Vedat Işıkhan’dan geldi. Kendisi geçenlerde bir toplantı çıkışında asgari ücrete ilişkin sorulara, “Bu yıl tek kez zam yapılmak üzere çalışmalarımızı sürdürüyoruz” dedi.
Yani asgari ücretin belirlenmesine karar verici unsurlardan ikisi işçinin açlık biletini kesmiş gibi görünüyor.
Peki çalışan ne diyor?
İşçilere göre ise asgari ücretin enflasyon oranında artırılması gerektiği, artışın enflasyonu da artıracağı fikri bilimsel olmayan bir yaklaşım.
Zaten TÜİK’in açıkladığı resmi enflasyon ile bizlerin hissettiği enflasyon arasındaki uçurum hızla artıyor. Temmuz 2023’de asgari ücret 8 bin 506 liradan 11 bin 402 liraya yükseldi, yüzde 34 oranında arttı. Yaklaşık 2 bin 900 liralık artış oldu. Ancak sadece Temmuz’dan bu yana resmi enflasyon yaklaşık yüzde 30 arttı.
Son dört ayda asgari ücrete yapılan 2 bin 900 liralık artışın 2 bin 500 lirası enflasyona ezildi.
Alım gücünün hızla düşmesi ve hayat pahalılığının can yakması karşısında asgari ücreti enflasyona tartışmalarına sıkıştırmak bir anlam ifade etmiyor.
Asgari ücret, ortalama ücret oldu
Asgari ücretin saptanmasında asgari ücretin ortalama ücret haline geldiğinin de dikkate alınması gerekiyor. Merkez Bankası’nın Temmuz 2023 raporuna göre 2021 yılında tarım dışı sektörlerde yüzde 43,1 ve sanayide yüzde 50,4 asgari ücretli çalışan oranı bulunuyor. Yani memlekette asgari ücret en olması gerektiği gibi en düşük ücret değil. Hızla ortalama ücrete dönüşüyor. Bu nedenle de asgari ücret miktarına ve artışına yönelik yapılan açıklamalar bu gerçeği göz önüne almalı.
Bu nedenle işçi kesimi diyor ki, asgari ücretle çalışanların kapsamı daraltılmalı ve ücret düzeyleri toplu pazarlıkla belirlenmeli.
Asgari ücret baskılanmış ve güdümlü enflasyona göre değil geçim şartlarına ve ekonomik büyümeye göre saptanmalı.
Asgari ücretin belirlenmesinde TÜİK’in yaşam maliyeti hesabı ve Türk İş’in açlık ve yoksulluk araştırması dikkate alınmalı. Ve ülkede açlık sınırının 13, yoksulluk sınırının 40 bin lira civarında olduğu unutulmamalı…
