Olimpiyat oyunları…
Şüphesiz ki dünyanın en büyük spor organizasyonu ve her atletin hayali… 2024 Olimpiyat Oyunları kısa bir süre sonra Paris’te başlayacak. 32 branşta 48 dalda 329 etkinlik izleyeceğiz ve yaklaşık 10 bin 500 sporcu yeteneklerinin sınırlarını zorlayacaklar.
Ben de sizlere olimpiyat oyunları hakkında bazı kısa bilgiler aktarmak istedim. Keyifli okumalar ve keyifli oyunlar diliyorum.
İlk Olimpiyat Oyunları MÖ 776 yılında gerçekleştirildi. İlk oyunlar mitolojideki gökyüzü tanrısı Zeus’u kutlayan Antik Yunan festivalinin parçası olarak başladı. Yarışmalar beş ila altı ay sürüyordu.
MÖ 776’dan 724’e kadar Olimpiyat Oyunlarındaki tek etkinlik 190 metrelik bir ayak yarışı olan stadiondu. İngilizcedeki stadyum kelimesi buradan gelmektedir. Yaygın inanışın aksine, bu dönemde savaş arabası yarışı ya da maraton yoktu.
Pankration MÖ 648 yılında tanıtıldı. Pankration güreş ve boksun acımasız bir birleşimiydi. Tek kural ısırmak ve göz oymak değildi. Müsabakalarda puan, zaman sınırı ya da ağırlık sınıfı yoktu.
Dövüşçüler işaret parmağını kaldırarak teslim olduklarını gösterirlerdi. Bu arada, pankration yarışmacıları çıplak ve yağ içinde dövüşürdü.
Antik Yunan’da atletler sponsorluk ya da moda konusunda endişelenmiyorlardı. Zira çıplak yarışırlardı. Tek ödülleri de başlarına takılan zafer tacıydı.
Olimpiyat oyunlarına ilk engel MS 393 geldi.
Roma hükümdarı I. Theodosius, kutlamalardaki dini unsurlar nedeniyle olimpiyat oyunlarını yasakladı. Bunları Hristiyan ülkesinde yeri olmayan pagan bir festival olarak görüyordu.
Oyunlar bu yasağın ardından 1.500 yıldan fazla bir süre tekrar başlayamadı. 1896 yılında Baron Pierre de Coubertin oyunları yeniden canlandırmayı başardı. Böylece Modern Olimpiyat Oyunlar doğmuş oldu.
İlk Maraton Pheidippides’in Maraton’dan Atina’ya koşusunu anmak için 1896’daki ilk modern Oyunlarda tanıtıldı.
Kadınların olimpiyatlara katılmasına 1900 yılından sonra izin verildi. 2012 Londra Oyunları, tüm katılımcı ülkelerin kadın sporcular gönderdiği ilk Olimpiyatlar olmuştur.
Olimpiyat meşalesi antik oyunlardan kalan bir gelenek. Geçmişte şehirlerin koruyucusu Tanrıça Hestia’ya bir övgü olarak oyunlar boyunca bir alev yanardı. Bu gelenek 1928’den bu yana modern Oyunlarda da devam etmekte. Günümüzde olimpiyat ateşi bir sunak yerine özel bir meşale içinde yanmakta.
Olimpiyat meşalesi, Yunanistan’daki Hera tapınağında düzenlenen eski bir törende eski usullerle yakılıyor. Antik Yunan rahibelerinin kostümlerini giyen aktrisler, meşaleyi yakmak için parabolik bir ayna ve güneş ışınları kullanırlar. Meşale oradan ev sahibi şehre doğru yola çıkar.
Genellikle koşucular tarafından taşınır, ancak bir teknede, bir uçakta (ve Concorde’da), at sırtında, bir devenin sırtında, radyo sinyaliyle, su altında ve bir kanoyla seyahat etmişliği de vardır.
Bayrak meşalesi ve Olimpiyat ateşinin tüm etkinlik boyunca yanması gerekir. Alevin sönmesi durumunda, sadece Yunanistan’da da yakılan yedek bir alevle yeniden tutuşturulabilir ve asla normal bir çakmakla değil.
İlk modern olimpiyat oyunları Atina’da sadece 14 ülkenin katılımı ile düzenlendi. Avustralya, Şili ve ABD’den gelen takımlara 11 Avrupa ülkesinden gelen takımlar katıldı. Günümüzde ise 200’den fazla ülke Olimpiyatlarda yarışıyor.
1912 Stockholm Oyunları beş kıtadan sporcuların katıldığı ilk olimpiyat olmuştur.
Olimpiyat halkaları ilk kez 1913 yılında, oyunların modern kurucusu Baron Pierre de Coubertin tarafından yaratılan bir tasarımdan üretildi! Beş rengi (beyaz zeminle birlikte) tüm katılımcı ulusların bayraklarında bulunan renkleri yansıtır, böylece herkes temsil edilir.
Üst üste binmeler aynı zamanda uluslararası işbirliğini ve dünyanın dört bir yanından gelen sporcuların bir araya gelmesini temsil eder.
1921-1948 yılları arasında sanatçılar da olimpiyatlarda yer aldılar. Bu oyunlarda ressamlar, heykeltıraşlar, mimarlar, yazarlar ve müzisyenler sanat eserleri yaratarak madalya için yarıştılar. Bu olay 1948’de resmi olarak sona erdi.
Louis’de düzenlenen 1904 Olimpiyat Oyunları, birincilik, ikincilik ve üçüncülük için altın, gümüş ve bronz madalya verilen ilk modern Olimpiyatlardı. 1896 Olimpiyatlarında birincilere gümüş madalya ve zeytin dalı, ikincilere ise bronz madalya ve defne dalı veriliyordu. Üçüncülük için herhangi bir ödül yoktu.
1912 yılına kadar birincilik madalyaları som altından yapılıyordu. Günümüzde ise birincilik madalyaları som altından yapılmak yerine 6 gram altınla kaplanıyor.
1936 Berlin Oyunları sırasında iki Japon sırıkla atlamacı gümüş madalya için berabere kaldı. Tekrar yarışmak yerine gümüş ve bronz madalyaları ikiye böldüler ve iki farklı yarıyı birleştirdiler, böylece her birinin yarı gümüş ve yarı bronz madalyası oldu.
1932 Los Angeles Olimpiyatları’nda sporcular için ilk Olimpiyat Köyü inşa edildi.
1936 Berlin Oyunları, Almanya’da kapalı devre televizyondan canlı olarak yayınlanan ilk oyun oldu.
SİYASİ VE SOSYAL DÖNÜM NOKTALARI
1940 Yaz Olimpiyatlarına ev sahipliği yapmak üzere Tokyo seçilmişti, ancak oyunlar Finlandiya’ya taşındı ve sonunda savaş nedeniyle iptal edildi. Aslında hem 1940 hem de 1944 oyunları İkinci Dünya Savaşı nedeniyle iptal edilmiştir.
Almanya ve Japonya, Dünya Savaşlarının ardından 1948 Olimpiyatlarından men edildi.
1956 Olimpiyat oyunları boykotlar olimpiyatı oldu. Mısır, Irak, Kamboçya ve Lübnan, Mısır’ın İsrail, Birleşik Krallık ve Fransa tarafından işgaline tepki olarak, Hollanda, İspanya, İsviçre ve Lihtenştayn, Sovyetler Birliği’nin Macaristan’daki eylemlerini protesto etmek için, Çin Halk Cumhuriyeti, Çin Cumhuriyeti’nin (Tayvan) Olimpiyatlarda yarışmasına izin verildiği için boykot etti.
1964’te IOC, apartheid Güney Afrika’yı davet etmedi çünkü ülkenin Olimpiyat komitesi sporda ayrımcılığı kınamayı reddetti ve Güney Afrika’nın sonraki yirmi yıl boyunca dışlanmasına yol açtı.
1968 Mexico City Olimpiyatları sırasında Afro-Amerikan atletler Tommie Smith ve John Carlos madalya töreni sırasında yumruklarını kaldırarak ırk ayrımcılığını protesto ettiler.
1972 Münih Olimpiyatları, Filistinli teröristlerin 11 İsrailli sporcuyu rehin alıp öldürdüğü Münih Katliamı ile trajik bir şekilde anıldı.
Çoğunluğu Afrika ülkesi olan iki düzine ülke, Yeni Zelanda’nın Güney Afrika’daki apartheid devletini desteklemesini protesto ederek 1976 Olimpiyatlarını boykot etti.
Jimmy Carter, Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgalini protesto etmek için 66 ülkenin 1980 Moskova Yaz Olimpiyatlarını boykot etmesine öncülük etti.
Küba ve Doğu Almanya ile birlikte Varşova Paktı ülkelerinin çoğu 1984 Olimpiyatlarında yarışmayı reddetti.
Evet, zafere ulaşan sporcuları, hayal kırıklıkları, siyasi çekişmelerle geçen bir tarihe sahip olan olimpiyatların yeni bir hikayesine geldik. Bakalım Paris 2024 bizlere neler getirecek? Hangi hikayeler yazılacak?
Behçet Üstün
