29 Ekim 2023’te cumhuriyetimizin 100’üncü yılını kutluyoruz. Geçen 100 yılda cumhuriyete yakışır, ülkemize hizmet veren pek çok şirket kuruldu. Bazıları maalesef varlığını sürdüremezken 1930’larda kurulan bazı şirketler ise ülkemize yaptıkları yatırımları büyüterek günümüze ulaştı. Milyonlarca ailenin yaşamına dokunurken ülkenin geleceğine sahip çıktı. İşte satır başları ile o şirketler…
Türkiye İş Bankası
1924 yılının Temmuz ayında Bakanlar Kurulu’nu toplayan Mustafa Kemal, milli bir banka kurulması konusundaki arzusunu, “Vatanı kurtaracak ve yükseltecek tedbirlerin başında olarak, halkın doğrudan itibar ve itimadından doğup meydana gelen tam manasıyla modern ve milli bir banka kurulması…” sözleriyle dile getirmişti.
Cumhuriyet döneminin ilk ulusal bankası olan İş Bankası, Atatürk’ün direktifleriyle İzmir Birinci İktisat Kongresi’nde alınan kararlar doğrultusunda 26 Ağustos 1924 tarihinde kuruldu.
İş Bankası ilk Genel Müdürü Celal Bayar’ın liderliğinde iki şube ve 37 personel ile hizmete başladı. Nominal sermayesi 1 milyon TL’ydi. Bu sermayenin fiilen ödenen 250 bin TL’lik bölümü ise bizzat Atatürk tarafından karşılandı.
9 Eylül 1924 günü, İstasyon Caddesi üzerindeki ilk binasında düzenlenen bir törenle Bankanın açılışı yapıldı. Açılış törenine devlet erkânı, hükümet üyeleri, mebuslar, kordiplomatik ve Ankara eşraf ve tüccarı davetliydi. Davetli sayısı 150’yi bulduğundan, bu kadar kişiyi alacak salon bulunamamış, davetliler gruplar halinde ağırlanmıştı. Törende limonata ve pasta dağıtılmış, bu açılış için toplam 120 lira masraf yapılmıştı.
Türkiye’de tüm bankacılık işlemlerini gerçekleştirmek, sınai gelişmeyi başlatmak, ulusal tasarrufları harekete geçirmek, temel ekonomik atılımları finanse etmek ve kredi ihtiyaçlarını karşılamak, yeni kurulan bir ülke için yaşamsal önemde etkinliklerdi.
Finans sektörünün yanı sıra Türkiye’de sanayinin gelişmesine de büyük katkılar sağlayan İş Bankası, kurulduğu günden bu yana 300’e yakın şirkete iştirak ettti.
Portföy yapısı zamanla sadeleşmiş olan bankanın, Aralık 2022 itibariyle finans, cam, enerji, teknoloji ile sağlık ve hizmet ana gruplarında faaliyet gösteren 29 şirkette doğrudan ortaklığı bulunurken, doğrudan ve dolaylı olarak kontrol ettiği şirket sayısı 113 olup, 136 şirkette doğrudan ve dolaylı ortaklığı söz konusu.
Yapı Kredi Bankası
1944 yılında İstanbul’da Kazım Taşkent tarafından Türkiye’nin ilk özel sermayeli bankası olarak kuruldu.
1964 yılında bankacılık alanında ilk toplu sözleşme imzalandı. Banka 1980 yılında Çukorova Holding bünyesine katıldı.
1988 yılında ülkede ilk biresel kredi kartı verildi. Bir yıl sonra da ilk otomobil kredisi verildi.
2005 yılında bağlı bulunduğu Çukurova Holding’in TMSF’ye olan borçları nedeniyle holding tarafından yüzde 51’lik hissesi Koç Holding bünyesindeki Koç Finansal Hizmetler’e satıldı.
2006 yılında, ülkenin en büyük 8. bankası olan Koçbank (Koç Holding ve Unicredit’in yüzde 50 -50 iştariki olan Koç Finansal Hizmetler’in iştiraki) ile en büyü 7. banka olan Yapı Kredi’nin birleşmesiyle oluşan yeni Yapı Kerdi en büyük 4. özel banka konumuna ulaştı.
Yapı ve Kredi Bankası’nın 4 farklı alanda faaliyet gösteren 11 iştiraki var.
Banka bugün ülke çapında 789 şube ile hizmet veriyor.
Garanti Bankası
1946 yılında Ankara’da kurulan Garanti Bankası, 2010 yılından bu yana ana hissedarı BBVA ile faaliyet gösteriyor. Banka, Haziran 2019 tarihinden itibaren faaliyetlerini “Garanti BBVA” markasıyla sürdürüyor.
Kurumsal, ticari, KOBİ, bireysel, özel ve yatırım bankacılığı, ödeme sistemleri dahil olmak üzere bankacılık sektörünün tüm iş kollarında faaliyet gösteren Garanti BBVA, Hollanda ve Romanya’daki uluslararası iştiraklerinin yanı sıra bireysel emeklilik ve hayat sigortası, finansal kiralama, faktoring, yatırım ve portföy yönetimi alanlarındaki finansal iştirakleri ile entegre bir finansal hizmetler grubu olarak hizmet veriyor. Banka bugün ülke içinde 817 şube ile faaliyetlerini sürdürüyor.
Vakıflar Bankası
1954 yılında, vakıf kaynaklarını ekonomik kalkınmanın ihtiyaçları doğrultusunda en iyi biçimde değerlendirmek amacıyla kurulan VakıfBank, kurumsal, ticari, KOBİ ve tarım bankacılığının yanı sıra bireysel ve özel bankacılık alanlarında da çağdaş bankacılık ürün ve hizmetleri sunuyor.
VakıfBank, bireysel ve kurumsal müşterilerine ülke çapına yayılan 938 şubesinin yanı sıra ileri teknolojiyle desteklenen alternatif dağıtım kanalları aracılığıyla hizmet sunuyor.
Banka, operasyonlarını yurt içi-yurt dışı şubeleri ile 11 bağlı ortaklığı ve 15 iştiraki aracılığıyla sürdürüyor.
Bağlı ortaklık ve iştiraklerinin dördü bankacılık, sekizi diğer mali iştirakler olmak üzere 12’si finans sektöründe; biri enerji, ikisi turizm, biri imalat, 10’u diğer ticari işletmeler sektöründe olmak üzere 14’ü finans sektörü dışında yer alıyor.
İMKB-BIST
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) 6 Ekim 1983 tarih ve 18183 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında 91 sayılı KHK” ile Türkiye’nin sermaye piyasalarını daha etkin hale getirmek perspektifi ile oluşturuldu.
Türkiye’de menkul kıymet alım satım işlemlerinin gerçekleştirilmesine elverişli ortam yaratmak amacıyla Türkiye’deki borsaların kuruluş esas ve şartlarını düzenlemek olan görevi ile 6 Ekim 1984 tarih ve 18637 sayılı Resmî Gazete ile yayımlanan “Menkul Kıymetler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik” ile kuruldu.
Yönetmelikle Türkiye’de menkul kıymetler borsalarının kuruluş, çalışma, denetlenme ve borsada alım satım esasları ile borsa üyelerinin kuruluş, çalışma ve yükümlülükleri düzenlendi.
İlk işlemler 3 Ocak 1986 tarihinde 19 hisse senedi ile başladı.
İsmi Borsa İstanbul oldu
30 Aralık 2012 tarihinde 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Kanun’un 138. maddesi uyarınca Borsa İstanbul A.Ş., borsacılık faaliyetleri yapmak üzere Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihte kuruldu.
Sermaye piyasasında borsaları tek çatı altında toplayan Borsa İstanbul, esas sözleşmesinin Sermaye Piyasası Kurulu’nca hazırlanıp ilgili Bakanın onayı sonrasında 3 Nisan 2013 tarihinde doğrudan tescil ve ilan edilmesiyle faaliyet izni aldı.
Borsa İstanbul ya da kısaca BİST, Türkiye’de sermaye piyasasında faaliyet gösteren Türk ve yabancı kaynaklı bankalara, aracı kurumlara saklama ile takas hizmeti veriyor.
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası olan adı 5 Nisan 2013 tarihinde “Borsa İstanbul” olarak değiştirildi.
Şişecam
1934 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile Türk Cam Sanayii’ni kurma görevi Ulu Önder Atatürk tarafından Türkiye İş Bankası’na verildi.
Şişecam, Mustafa Kemal Atatürk’ün isteğiyle Türkiye’nin cam ihtiyacını karşılamak amacıyla İş Bankası’nın iştiraki olarak İstanbul’un Paşabahçe semtinde 4 Temmuz 1935’te kuruldu. Aynı yıl Paşabahçe Fabrikası, 400 çalışanıyla üretime başladı. Paşabahçe Fabrikası, günde 25 bin adet şişe üretmek üzere “Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları Anonim Sosyetesi” adı ile resmen tescil edildi.
1936 yılında Paşabahçe Fabrikası, ilk işletme yılının sonunda ülkenin tüm şişe ve cam eşyası talebini 3 bin ton ile karşılar hale geldi.
1957 yılında Paşabahçe ürünlerinin perakende satışını gerçekleştirmek, yurt içi fiyat istikrarını sağlamak ve cam eşya kültürünü yaygınlaştırmak amacıyla ilk olarak İstanbul’da 2 ve Ankara’da 1 mağaza ile Paşabahçe Ticaret Ltd. Şti. kuruldu.
1966 yılında Türk-Alman (Schott) işbirliği ile nötr cam boru ve laboratuvar makinesi üretmek üzere TACAM (Türk-Alman Cam Sanayii) Fabrikası kuruldu. İlk otomotiv camı üretimine Çayırova İşlenmiş Cam Fabrikası’nda başlandı.
1973 yılında Anadolu Cam Sanayii A.Ş. tarafından düzcam ve şişe üretimine başlandı.
Şişecam bünyesinde holdingleşme süreci başlatıldı. Üretim ile pazarlama ve satış fonksiyonları birbirinden ayrılırken, üretici kuruluşlar “A.Ş.” hüviyeti kazandı. Şişecam bünyesindeki pazarlama ve toptan satış faaliyetleri Paşabahçe Ticaret Ltd. Şti. bünyesinde toplandı.
1984 yılında otomatik makinelerle soda camından cam ev eşyası üretimi yapmak üzere Paşabahçe Kırklareli Fabrikası üretime geçti.
Şişecam’ın uluslararası faaliyetlerinde köprü görevini yürütmek üzere Caminter Şişecam Internationale Handelsgesellschaft mBH kuruldu.
Cam Pazarlama A.Ş., “Dış Ticaret Sermaye Şirketi” statüsünü kazandı.
1993 yılında Paşabahçe El İmalatı Fabrikası’nda üretime son verildi. İlk modern otocam fabrikası kuruldu ve ilk lamine ön cam üretimi gerçekleştirildi.
Bilgisayar destekli ve yüksek kaliteli tezgâh üretimi yapan Tezsan Takım Tezgâhları Sanayii ve Ticaret A.Ş. ile Tezsan Pazarlama A.Ş., Şişecam Topluluğu’na katıldı.
İşlenmiş cam alanında dünyanın en büyük kuruluşlarından biri olan Alman Interpane firması ve Şişecam ortaklığı ile güneş kontrol ve iklim kontrol kaplamalı camları üretmek üzere Intercam Kaplamalı Camlar Sanayii ve Ticaret A.Ş. kuruldu.
1995 yılında ilk kurşun geçirmez otomobil camı üretildi.
2005 yılında Paşabahçe Mağazaları A.Ş.’nin ilk yurt dışı prestij mağazası Moskova’da açıldı.
2006 yılında Ruscam UFA fabrikası, 2008 Bulgaristan fabrikası açıldı.
2019 yılında Şişecam SELSAN’la savunma sanayine yönelik projelerinde kullanılacak standartlarda malzemelerin temininin yanı sıra ürün kompozisyonları ve optimizasyonu konularında çözümler geliştirmek üzere iş birliği protokolü imzaladı.
Şişecam, 55 Milyon Euro’yu aşan yatırımıyla İtalya’da ikinci düzcam tesisini devreye aldı.
2020 yılında şirket Türkiye sermaye piyasalarında bugüne kadar gerçekleştirilen en büyük birleşme işlemine imza atma başarısını gösterdi. Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş.’nin ana iştirakleri konumundaki Anadolu Cam Sanayii A.Ş., Denizli Cam Sanayii ve Ticaret A.Ş., Paşabahçe Cam Sanayii ve Ticaret A.Ş., Soda Sanayii A.Ş. ve Trakya Cam Sanayii A.Ş.’yi devralmak suretiyle birleşmesine ilişkin çalışmalar 30 Ocak 2020 tarihinde başlatıldı. İlgili mevzuat hükümleri çerçevesinde birleşme işlemine ilişkin tescil işlemleri ise 30 Eylül 2020 tarihinde tamamlandı.
5 Ekim 2020 tarihinde birleşme işlemininin tamamlanmasının ardından Borsa İstanbul’da Şişecam Gong Töreni gerçekleştirildi.
2021 yılında Şişecam ABD’de Ciner Grubu ile ortaklığının yapısını değiştirecek bir yatırıma imza attı. Bu yatırımla Şişecam, dünyanın en büyük 3 soda üreticisinden biri haline geldi.
Kardemir
Türkiye’nin ilk ağır sanayi ve entegre demir çelik fabrikası olan Kardemir’in temelleri Cumhuriyetin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün ulusal sanayileşme hamlelerinden birisi olarak dönemin Başbakanı İsmet İnönü tarafından 3 Nisan 1937 tarihinde atıldı.
İlk yüksek fırın 9 Eylül 1939’da ateşlendi. Ve bir gün sonra 10 Eylül 1939’da İlk Türk Demiri üretildi.
3 Nisan 1937 tarihinden 13 Mayıs 1955 tarihine kadar Sümerbank’a bağlı Demir-Çelik Fabrikaları Müessese Müdürlüğü adı altında çalıştı.
Ülkenin endüstriyel atılımlarına öncülük ederek çok sayıdaki büyük endüstriyel tesisin proje, imalat ve montajı Kademir tarafından gerçekleştirildi. Bu nedenle Türkiye’de “fabrikalar kuran fabrika” olarak tanındı, bu ünvanla anıldı.
Karabük Demir Çelik Fabrikaları 1955 yılında Sümerbank’tan ayrılıp “Türkiye Demir Çelik İşletmeleri Genel Müdürlüğü” adıyla bağımsız bir devlet teşekkülü haline getirildi.
21 Haziran 1955 tarihinde Etibank’ın bir müessesesi olan Divriği Demir Madenlerini de bünyesine alan ve Genel Müdürlük olarak faaliyet gösteren Karabük Demir-Çelik Fabrikaları bünyesinde deneyimli montaj elemanları da yetiştirerek Türkiye’de ağır sanayiinin, Erdemir ve İsdemir’in kurulmasına öncülük etti.
1995 yılında özelleştirilerek Karabük Demir-Çelik Sanayi ve Ticaret AŞ adını aldı.
Demiryolu rayı üretiminde Türkiye’nin tek milli markası olan Kardemir’in hisseleri 1998 yılında İMKB’de işlem görmeye başladı.
BİST 30 endeksinde yer alan şirketin hisselerinin tamamı halka açık.
Erdemir
Sanayi üretiminin ekonomide ağırlık kazanmaya başladığı 1950’li yıllarda, Türkiye’nin ekonomik ve toplumsal yapısında büyük değişimler yaşandı.
Tarım kredilerinin artırıldığı, karayolu, baraj inşaatları ve sulama işlerine hız verildiği bu dönemde kentleşme artarken, teneke, boru, vagon, ziraat aletleri gibi pek çok sektörde yassı çeliğe duyulan ihtiyaç had safhaya ulaştı. Bu ihtiyacı girişilen büyük yatırımlar sonucu giderek azalan döviz rezervleriyle karşılamak ise neredeyse imkânsızdı.
1954 yılında Sümerbank öncülüğünde, ilgili bakanlıklardan temsilcilerin yer aldığı bir komisyon oluşturularak ulusal demir çelik sanayisinin gerekliliği gündeme getirildi. 1959 yılında ise Sanayi Bakanlığı’nca kurulan bir heyet ile ABD’de Koppers şirketi tarafından yapılabilirlik etüdü ve tesisi kuracak şirketin statüsü üzerine çalışmalar başlatıldı.
Koppers Associates SA, İş Bankası A.Ş., Demir ve Çelik İşletmeleri Umum Müdürlüğü ile Ankara Ticaret ve Sanayi Odası yassı çelik üretecek şirketin kurucuları arasında yer aldı.
Türkiye’nin ilk yassı çelik üreticisi tesisinin kurulması için 12 Şubat 1960’ta Kurucular Anlaşması imzalandı. 28 Şubat 1960 tarihinde kabul edilen 7462 sayılı bir kanunla Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş. (Erdemir) adıyla bir anonim şirket kurulması için Bakanlar Kurulu’na yetki verildi.
1961 yılında başlayan inşaat ve montaj çalışmaları 42 ay gibi kısa bir sürede tamamlandı ve 15 Mayıs 1965’te yaklaşık 0,5 milyon ton ham çelik ve 0,4 milyon ton yassı çelik kapasitesiyle üretim yolcu başladı.
4 Ekim 2005 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri Emekli Sandığı-Ordu Yardımlaşma Kurumu ( OYAK ), Erdemir’in yüzde 49,29 hissesini televizyonda yapılan açık artırmada Nurol-Limak-Özaltın-Alkol Pazarlama ortak girişim grubuyla konsorsiyum halinde teklif veren Mittal Steel , Arcelor , Novolipetsk Steel (NLMK) ve Severstal grubu ileEr eğli ortak girişimini geride bırakarak 2,77 milyar dolara satın aldı.
Sümerbank
Sümerbank, 11 Temmuz 1933 yılında Birinci Kalkınma Planı doğrultusunda bir kalkınma modeli olarak kuruldu.
Sanayi fabrikalarının inşaatı ve Türkiye’ye kredi verilmesi konusundaki anlaşmanın hazırlanması için 12 Ağustos 1932’de Türkiye’ye Sovyet uzmanlar geldi. Sovyet uzmanların önerileri tekstil, demir-çelik, kağıt, çimento, cam ve kimya ürünleri üzerinde yoğunlaştı.
Hammaddesi yurt içinde üretilen pamukları işlemek üzere Sovyetler Birliği ile işbirliği yapılarak Kayseri’de tekstil fabrikasına karar verildi. Bu işbirliği çerçevesinde Sovyetler Birliği’nin Türkiye’ye yirmi yılda geri ödemeli 8 milyon dolarlık bir kredi açması için mutabakata varıldı. 11 Temmuz 1933 tarihinde Atatürk tarafından Sümer Bank ismi verilen endüstriden sorumlu banka halini aldı.
Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı’na göre toplam yatırımların yüzde 95’inin Sümerbank, yüzde 5’ini İşbankası karşılayacaktı. Yatırımların dörtte biri Sovyetlerden gelecekti.
İlavelerle 100 milyon lirayı bulan toplam yatırımlarını yüzde 36’sı gibi büyük bir bölümü dokuma sanayisine, yüzde 23’sü ise demir sanayisine ayrıldı.
Sümerbank kuruluşundan yalnız iki yıl sonra 1935 yılında ulusal bankalar içinde yüzde 54,4’lük iştirak payı ile ilk sıraya yükseldi.
İlk beş yıllık kalkınma planı çerçevesinde üçü bez, bir kağıt, bir demir çelik, bir suni ipek, bir de merinos halı olmak üzere 7 fabrika kurdu. Bunların yanı sıra İş Bankası ortaklığıyla da Malatya Bez, Isparta gülyağı, Keçiborlu kükürt madeni, Zonguldak sömikok fabrikasını açtı.
Mart 1952 yılı itibariyle 17 müessese ve bunlara bağlı 35 fabrikaya sahipti.
Fabrikalar, işçi lojmanları, resim atölyeleri, okulları, işçi kooperetifleri, misafirhane, hamam ve yazları Kuşadası gibi yerlerde kamplar düzenleyen insan odaklı fabrikalardı.
Kayseri’deki fabrika beş yıllık kalkınma planına dahil edilerek, fabrikanın temeli 20 Mayıs 1934’te dönemin Başbakanı İsmet İnönü tarafından atıldı.
Rus mimar Ivan Sergeevich Nikolaev tasarlandı. İlk büyük kompleksi Eylül 1935’de Kayseri’de açıldı. Fabrika sayesinde Türkiye ham pamuk üreticisi ve ihracatçısı oldu. Pamuk bağımlılığı ciddi derecede azaldı.
Adana Bez Fabrikası ve Lojmanları ise 1946 yılında Sümerbank tarafından satın alınarak bünyesine katıldı.
Sümerbank, Türkiye’de ilk modern tekstil kuruluşu olarak büyük bir üne kavuştu. Demir-çelik tesisleri, çimento fabrikaları, kâğıt ve selüloz tesisleri de Sümerbank bünyesinde kuruldu ve bunların daha sonra kendi bünyesinden ayrılarak ayrı birer kuruluş olmasını sağladı.
Kurum, memurlara, öğrencilere Sümerbank’tan giyim yardımı sağlarken, durumu iyi olmayan başarılı öğrencilere de burs vererek yurt dışında bile okumalarına olanak sağladı.
1987 yılında Sümerbank’ın özelleştirilmesi kararı alındı ve banka Kamu Ortaklığı İdaresi’ne devredildi. 1988’de Sümerbank Şirketler Topluluğu kuruldu. Holdingin bankacılık birimi 23 Ekim 1995’te Yüksek Planlama Kurulu kararıyla Sümerbank adı altında yeniden yapılandırıldı.
24 Ekim 1995’te Garipoğlu Şirketler Topluluğuna 103,4 milyon dolara satılarak özelleştirildi.
Hayyam Garipoğlu’nun Malki cinayeti ve Türkbank skandalına adının karışması, Sümerbank’ın elinden alınmasına neden oldu.
Sümerbank 21 Aralık 1999’da TMSF’ye devredildi. Ardından 9 Ağustos 2001 tarihinde Oyak Grubuna satıldı. Oyakbank A.Ş.’ye 11 Ocak 2002 tarihinde tescil edildi.
Sümerbank’a ait fabrikaların sonuncusuna da zarar ettiği gerekçesiyle 2002 yılında kilit vuruldu.
Tüpraş
1955 yılında kurulan Türkiye’nin ilk petrol rafinerisi Batman Rafineri, 1961 yılında devreye alınan 1 milyon ton/yıl kapasiteli İzmit Rafinerisi, 1972 yılında kurulan
3 milyon ton/yıl kapasiteli İzmir Rafinerisi ve İpraş 1983 yılında Tüpraş çatısı altında birleştirildi.
20 Mayıs 1983 tarihinde yayınlanan kamu iktisadî teşebbüsleri hakkındaki 60 sayılı KHK ile Türkiye Petrol Kurumu (Petkur) kuruldu. Aynı KHK ile Tüpraş’ın da kurulmasına karar verildi. Böylece Tüpraş, Petkur’un bağlı ortaklığında bir kamu iktisadî teşebbüsü olarak faaliyetine başladı.
1990’da Tüpraş Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’na devredildi. Böylece özelleştirmesi yolunda ilk adım atıldı.1991 yılında Tüpraş’ın yüzde 2,5 hissesinin ilk halka arzı gerçekleşti ve İMKB’de işlem yapılmaya başlandı.
1998 yılında Otomatik Fiyatlandırma Mekanizması yürürlüğe girdi. 2000 yılında İkinci halka arzla birlikte şirket hisselerinin yüzde 34’ü İstanbul ve Londra Menkul Kıymetler borsalarında işlem görmeye başladı.
13 Ocak 2004’te yapılan özelleştirme ihalesini Tatneft – Zorlu Grubu 1,3 milyar dolarla kazandı, ancak Petrol-İş Sendikası’nın açtığı iptal davası Danıştay’ca onaylandı ve satış iptal edildi. 12 Eylül 2005’te yapılan ikinci ihalede 4,14 milyar Dolar ile en yüksek teklifi veren Koç-Shell Grubu, ihaleyi kazandı. 26 Ocak 2006’da Tüpraş yönetimi Koç-Shell ortaklığına devredildi.
Kasım 2005’te, özelleştirme tamamlanmadan önce Shell’in payının yüzde10’dan yüzde 2’ye düşeceği açıklandı.Koç Holding, Aralık 2013’te Shell’in geri kalan yüzde 2 hissesini de satın alarak halka kapalı kısmının tek başına sahibi hâline geldi.
Şirketin genel merkezi 2021 yılında Kocaeli’den İstanbul’a taşındı.
Petkim
Petkim, Türkiye Petrolleri tarafından 1965 yılında İzmir’de kurulan ve 2008’de özelleştirilerek SOCAR’a devredilen petrokimya şirketi. Etilen, benzen, poliproplen gibi petrokimya türevlerini üretiyor.
Kısa adı Petkim olan Petrokimya Holding A.Ş.’nin kuruluşu; 1962 yılında 1. Beş Yıllık Kalkınma Planı sürecinde benimsenen Türkiye’de sanayinin kurulması düşüncesinin 3 Nisan 1965 yılında TPAO (Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı) öncülüğünde gerçekleştirilmesi geçmişine dayanıyor.
Petkim ilk yatırım faaliyetlerine İzmit, Yarımca’daki Kauçuk ve daha sonra da Etilen, Polietilen, Klor Alkali, VCM ve PVC tesislerinde başladı.
Aliağa tesislerinin kurulmasından sonra, 1971 yılında Çanakkale’de plastik işleme fabrikası açılarak üretime başladı. Türkiye’de otomotiv sanayiinin gelişmesine paralel olarak 1976 yılı Ağustos ayında Petlas Lastik Sanayi A.Ş. kurularak yerli otomobil lastiği üretimine başlandı.
1984 yılında İzmir, Aliağa’daki işletmelerinin yapımını bitiren Petkim Aliağa Tesisleri işletmeye açıldı. 1985 yılında ALPET A.Ş. ve YARPET A.Ş. adıyla Petkim’e bağlı ortaklık haline getirilen Aliağa ve Yarımca işletmeleri 1986 yılında özelleştirme kapsamına alınıp, 1989 yılında TOKİ’ye bağlandı.
30 Mayıs 2008 tarihinde özelleştirilmesi tamamlanan şirkette kalan yüzde 10 oranında kamu hissesi de daha sonra SOCAR Türkiye tarafından 168 milyon 500 bin dolar bedelle satın aldı.
TOBB
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile odalar ve borsalar, 15/3/1950 tarihli ve 7457 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5590 sayılı Kanun ile kuruldu.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, odalar ve borsalar arasındaki birlik ve dayanışmayı temin etmek, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, oda ve borsa mensuplarının meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, bunların birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere, meslek disiplinini ve ahlâkını korumak, ülkenin kalkınması, ekonominin gelişmesi için gerekli çalışmaları yapmak ve bu kanunda belirtilen hizmetleri yerine getirmek amacıyla kurulan, tüzel kişiliğe sahip, kamu kurumu niteliğinde meslek üst kuruluşu olarak tanımlanıyor,
TOBB, özel sektörün Türkiye’de mesleki üst kuruluşu ve yasal temsilcisi. TOBB 81 il 160 ilçeye yayılmış 365 oda ve borsanın (Ticaret Odaları, Sanayi Odaları, Ticaret ve Sanayi Odaları, Deniz Ticaret Odası ve Ticaret Borsası) üst kuruluşu durumunda.
Kısa adı TOBB olan kurumun merkezi Ankara’da yer alıyor.
Otokar
İzzet Ünver tarafından Magirus-Deutz lisansı ile 1963’te kurulan, 1976’da Koç Holding‘in ortak olmasıyla faaliyetine devam eden, otomotiv ve savunma sanayisi sektöründe üretim yapan Arifiye merkezli şirket.
Minibüs, otobüs, zırhlı araç, treyler, hafif kamyon ve arazi aracı gibi araçlar üretiyor.
Arçelik- Beko
Arçelik, 1955 yılında Vehbi Koç ve Lütfi Doruk tarafından Sütlüce’de kuruldu. Türk beyaz eşya sektöründe ilk kez 1959’da çamaşır makinesi, 1960’ta buzdolabı ve 1990’da bulaşık makinesi üretildi.
1968 yılında Çayırova tesislerine taşındı, 1970’li ve 80’li yıllarda ürün gamı genişletilerek 1975’te Eskişehir Buzdolabı, 1979’da İzmir Elektrikli Süpürge ve 1993 yılında Ankara Bulaşık Makinesi işletmeleri açıldı.
1999 büyüme ve yeniden yapılanma yılı olmuştur. Haziran ayında, pişirici cihazlar üretimi yapan Ardem şirketi ve aynı yıl Aralık ayında Türk Elektrik Endüstrisi A.Ş. ile Atılım ve Gelişim Pazarlama A.Ş. tek tüzel kişilik olarak Arçelik A.Ş. çatısı altında birleştirildi.
Ocak 2001’den başlayarak, Beko Ticaret tarafından yürütülen Beko markalı ürünlerin yurt içinde pazarlanması ve satışı Arçelik A.Ş. tarafından yürütülmeye başlandı.
Üretim ve satış/pazarlama faaliyetlerinin tek elden yönetimini sağlayan yeni organizasyon modeli ile faaliyetlerin eşgüdümlü yürütülmesine ve verimlilik artışına imkân tanıyan bir yapı oluşturulmuştur.
Arçelik A.Ş., Arçelik, Beko, Altus, Elektra Bregenz, Bloomberg, Arctic, Leisure, Flavel ve Tirolia markaları ile yerel ve uluslararası pazarlarda tüm tüketici segmentlerine hitap edecek bir ürün gamına sahip.
Toplam patent başvurusu 300’lü rakamlara ulaşan Arçelik A.Ş., Türkiye’de 1996 yılından bu yana yapılan tüm patent başvurularının yüzde 10’una sahip.
2004 yılında Avrupa Komisyonu’nun düzenlediği enerji verimliliği konulu yarışmada 900 katılımcı arasında büyük ödülü standart bir A enerji sınıfı modelden yüzde 58 daha az enerji harcayan bir buzdolabı ile kazandı.
2008 yılına gelindiğinde Beko Elektronik A.Ş.’nin ticari unvanı Grundig Elektronik A.Ş. olarak değiştirilmiş, bir yıl sonra da Arçelik A.Ş. ile Grundig Elektronik A.Ş. birleşmesi tamamladı.
Arçelik A.Ş., Temmuz 2011 tarihinde Güney Afrika’nın beyaz eşya üreticisi, Defy Appliances Limited (“Defy”) şirketini Franke Holding AG’den satın almak üzere anlaşma imzaladı.
2020 yılı itibarıyla 7 ülkede (Türkiye, Romanya, Rusya, Çin, Güney Afrika, Tayland ve Pakistan) 18 üretim tesisi, 11 markasıyla ((Arçelik, Beko, Grundig, Blomberg, Elektrabregenz, Arctic, Leisure, Flavel, Defy, Altus ve Dawlance)) birlikte 145’ten fazla ülkede ürün ve hizmet ağına sahiptir.
Beko: konserveden beyaz eşyaya
Türkiye’nin yeni yeni sanayileşmeye başladığı 1950’li yıllarda, Koç Holding’in kurucusu Vehbi Koç, Türkiye’ye döviz kazandıracak bir ürün arayışındaydı. O yıllardaki ülke koşulları çerçevesinde, bir salça ve konserve fabrikası yatırımı için bu alanda tecrübe sahibi olan Bejerano ile ortaklık kurdu.
1954’te kurulan şirketin ismi, Bejerano’nun ve Koç’un ilk iki harflerinin birleşmesiyle Beko olarak tescil edildi. Ancak, ülkenin içinde bulunduğu durum nedeniyle, şirket faaliyete geçemedi.
O yıllarda, General Elektrik ampullerinin satış ve bayiliğini kurma fırsatı doğunca, konserve şirketinin ismi Beko Ticaret A.Ş. olarak değiştirildi. Böylece, Anadolu’da ilk kez bayilik sistemi kuran Vehbi Koç, Arçelik ürünlerini de bu sistemle tüketicinin evine kadar ulaştırdı.
1977 yılında Arçelik distribütörlüğünü Atılım’a devreden Beko Ticaret, 1983 yılından itibaren Beko markası adı altında Türkiye beyaz eşya sektöründe faaliyet göstermeye başladı.
Koç Holding Dayanıklı Tüketim Grubu’nun 1990’lı yıllardan itibaren yurt dışı faaliyetlerine yönelmesiyle, Beko ihracat markası olarak belirlendi.
2000 yılına gelindiğinde ise Koç Holding Dayanıklı Tüketim Grubu’nun yeniden yapılanması sonucu Beko, Beko Ticaret A.Ş. bünyesinden çıkarak, Arçelik markası ile birlikte Arçelik A.Ş. çatısı altına girdi.
Yurt dışına kendi markasıyla satış yapan ilk marka olma özelliğini taşıyan Beko, “Dünya Markası” olma hedefiyle yola çıktı. İlk başarısını Türkiye pazarında kazanan Beko, bu başarıyı yurt dışına da taşıyarak, bugün dünyanın 100’den fazla ülkesinde milyonlarca insanı markası ile tanıştırdı.
Masal Büyüktaş
